Τι είναι ο Έρπης.
Ο έρπης είναι ιός που διακρίνεται σε πολλά είδη. Από αυτά τα είδη που προσβάλλουν συχνότερα τον άνθρωπο είναι ο ιός του απλού έρπητα (τύπου 1 και 2) και ο ιός της ανεμοβλογιάς-έρπητα ζωστήρα. Στους ερπητοϊούς ανήκουν επίσης, ο ιός Epstein Barr (προκαλεί λοιμώδη μονοπυρήνωση) και ο κυτταρομεγαλοϊός (προκαλεί ήπιες λοιμώξεις συνήθως, αλλά είναι πολύ επικίνδυνος στην εγκυμοσύνη και σε άτομα με πεσμένο ανοσοποιητικό).
Κοινό χαρακτηριστικό των ερπητοϊών είναι ότι μετά την υποχώρηση των συμπτωμάτων δεν εξαφανίζονται από το σώμα, αλλά παραμένουν κρυμμένοι σε νευρικά κύτταρα, σε ανενεργή κατάσταση. Όταν για κάποιο λόγο η άμυνα του οργανισμού αποδυναμωθεί, βρίσκουν ευκαιρία και επαναδραστηριοποιούνται, προκαλώντας ξανά συμπτώματα. Τέτοιες καταστάσεις που σχετίζονται με αναζωπύρωση του ιού είναι ο πυρετός, άλλες λοιμώξεις – ασθένειες – χειρουργικές επεμβάσεις, έντονο στρες-άγχος, κακή διατροφή, κόπωση, ορμονικές μεταβολές (π.χ. εγκυμοσύνη, περίοδος), έντονη έκθεση στον ήλιο, ακραίες καιρικές συνθήκες, κ.ά. Πρόκειται δηλαδή για ισόβιες λοιμώξεις που δεν μπορούν να εκριζωθούν. Οι διαθέσιμες θεραπείες βοηθούν στην ανακούφιση από τα συμπτώματα καθώς και στη μείωση της διάρκειας και της συχνότητας των υποτροπών.
Ο ιός του απλού έρπητα τύπου 1 προκαλεί επιχείλιο έρπητα με εξάνθημα στα χείλη, στο στόμα και στο πρόσωπο. Τα συμπτώματα ξεκινούν με κάψιμο ή τσούξιμο στην περιοχή που σταδιακά γίνεται εντονότερο και στη συνέχεια εμφανίζεται το εξάνθημα. Αυτό έχει τη μορφή των φυσαλίδων (φουσκάλες) που αρχικά περιέχουν διαυγές ορώδες υγρό και στη συνέχεια το υγρό θολώνει και μπορεί να μετατραπεί σε πύο (φλύκταινες) αν υπάρξει επιμόλυνση. Εκτός από το κάψιμο, μπορεί να συνυπάρχει και φαγούρα. Στη συνέχεια οι φουσκάλες σπάνε και απελευθερώνεται το υγρό που περιέχει μέσα τους ιούς. Το υγρό ξεραίνεται και ακολουθεί επούλωση. Η συνολική διάρκεια του εξανθήματος είναι 5-12 ημέρες περίπου. Όπως συμβαίνει με όλες τις ερπητικές λοιμώξεις, οι υποτροπές είναι συχνές. Ο επιχείλιος έρπης είναι εξαιρετικά μεταδοτικός σε όλη τη διάρκεια του εξανθήματος και μπορεί να επεκταθεί και σε άλλες περιοχές μέσω των χεριών.
Ο ιός του απλού έρπητα τύπου 2 προκαλεί έρπητα γεννητικών οργάνων, που είναι σεξουαλικά μεταδιδόμενη νόσος και το αντίστοιχο εξάνθημα εμφανίζεται στην περιοχή των γεννητικών οργάνων. Οι γυναίκες μολύνονται συχνότερα από τους άντρες. Το εξάνθημα, όταν υπάρχει, έχει την ίδια μορφή με αυτό του επιχείλιου έρπητα (φυσαλίδες που γίνονται φλύκταινες και μπορεί να συνοδεύονται από κάψιμο, τσούξιμο, φαγούρα), αλλά μπορεί να είναι πολύ ήπιο και να μην γίνει αντιληπτό. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχουν και σοβαρότερα τοπικά και γενικά συμπτώματα, όπως διόγκωση λεμφαδένων, πυρετός, ανορεξία, πόνος στους μύες, πονοκέφαλος, διαταραχές ούρησης. Επισημαίνεται ότι η μετάδοση μπορεί να γίνει και χωρίς να υπάρχουν ορατές βλάβες ή συμπτώματα, οπότε η σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλακτικά μέτρα με άτομο που έχει εμφανίσει στο παρελθόν έρπητα γεννητικών οργάνων, κρύβει πάντα τον κίνδυνο μόλυνσης. Επιπλέον, ερπητικό εξάνθημα στα γεννητικά όργανα, μπορεί να προκαλέσει και ο επιχείλιος έρπης μέσω στοματογεννητικής μετάδοσης. Όταν μια έγκυος εμφανίζει ενεργό έρπητα γεννητικών οργάνων μπορεί να μεταδώσει τον ιό στο νεογνό κατά τον τοκετό με πολύ σοβαρές συνέπειες, ακόμα και θάνατο, οπότε επιβάλλεται να γίνει καισαρική τομή. Εξάλλου όλες οι ερπητικές λοιμώξεις κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης (ιδιαίτερα το πρώτο τρίμηνο) μπορεί να μεταδοθούν στο έμβρυο και να προκαλέσουν πολύ σοβαρές βλάβες όπως αποβολή, νοητική υστέρηση, πρόωρο τοκετό, ενδομήτριο θάνατο.
Ο ιός της ανεμοβλογιάς-έρπητα ζωστήρα προκαλεί ανεμοβλογιά στην πρώτη του είσοδο στον άνθρωπο και οι υποτροπές εκδηλώνονται με τη μορφή του έρπητα ζωστήρα. Έρπητα ζωστήρα, λοιπόν, μπορούν να εμφανίσουν μόνο όσοι έχουν προσβληθεί από ανεμοβλογιά στο παρελθόν. Στον έρπητα ζωστήρα το εξάνθημα έχει τη χαρακτηριστική μορφή (φυσαλίδες που γίνονται φλύκταινες και συνοδεύονται από κάψιμο, τσούξιμο, φαγούρα) και εκδηλώνεται στην περιοχή κατανομής του νεύρου στο οποίο έχει κρυφτεί ο ιός. Το εξάνθημα και τα συμπτώματα αφορούν πάντα τη μία πλευρά του σώματος και συνήθως εντοπίζονται στην πλάτη ή στη μέση και έρχονται «ζωστηροειδώς» προς τον θώρακα ή την κοιλιά. Σπανιότερα εκδηλώνεται στο μισό του προσώπου και μπορεί να περιλαμβάνει και το μάτι (οφθαλμικός έρπητας). Η εντόπιση στο πρόσωπο είναι βαρύτερη μορφή και μπορεί να οδηγήσει σε τύφλωση, απώλεια ακοής ή παράλυση προσώπου. Το εξάνθημα διαρκεί δύο περίπου εβδομάδες. Στην περίπτωση του έρπητα ζωστήρα, ο πόνος που συνοδεύει το εξάνθημα είναι ιδιαίτερα έντονος, προηγείται της εμφάνισης του εξανθήματος, διατηρείται σε όλη τη διάρκεια του εξανθήματος και μπορεί να παραμένει για πολύ καιρό μετά (μεθερπητική νευραλγία). Άλλα συμπτώματα στον έρπητα ζωστήρα είναι φαγούρα, πονοκέφαλος, πυρετός. Ο έρπης ζωστήρας δεν μεταδίδεται σε όσους έχουν προσβληθεί παλιότερα από ανεμοβλογιά, αλλά μπορεί να μεταδοθεί μέσω επαφής με τις φυσαλίδες του εξανθήματος σε κάποιον που δεν έχει εμφανίσει ανεμοβλογιά στο παρελθόν. Θα εκδηλωθεί, όμως, σαν ανεμοβλογιά (π.χ. ένα μη ανοσοποιημένο παιδί να κολλήσει ανεμοβλογιά από ενήλικα με έρπητα ζωστήρα).
Πώς αντιμετωπίζεται ο Έρπης
Ο επιχείλιος έρπης υποχωρεί μόνος του μέσα σε 10 περίπου μέρες. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί να αντιμετωπιστεί και φαρμακευτικά με παυσίπονα και αντιιϊκά σε χάπια, αλοιφές ή επιθέματα. Η καθημερινή εφαρμογή οινοπνεύματος με βαμβάκι στο εξάνθημα 3-4 φορές βοηθά επίσης. Είναι πολύ σημαντικό: - Να μην ακουμπάει ο ασθενής την περιοχή του εξανθήματος, να μην το ξύνει και να μην σπάει τις φουσκάλες, τόσο για να μην επιμολυνθεί με άλλα μικρόβια, όσο και για να μην επεκταθεί ο ιός και σε άλλες περιοχές. - Να μην γίνεται κοινή χρήση προσωπικών αντικειμένων (πετσέτες, ποτήρια, μαχαιροπήρουνα) με άλλους όταν έχει εκδηλωθεί επιχείλιος έρπης στον πάσχοντα ή στους άλλους. - Να αποφεύγει ο ασθενής που έχει εκδηλώσει επιχείλιο έρπητα τα φιλιά ή το αγκάλιασμα με ευπαθή άτομα (π.χ. βρέφη, εγκύους, ηλικιωμένους, άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό).
Στην περίπτωση του έρπητα των γεννητικών οργάνων, όπως και στις άλλες ερπητικές λοιμώξεις, οριστική θεραπεία δεν υπάρχει, αφού ο ιός παραμένει κρυμμένος και καραδοκεί για νέες υποτροπές. Τα συμπτώματα όμως μπορεί να ανακουφιστούν με παυσίπονα και αντιιϊκά φάρμακα σε δόσεις και διάρκεια που θα καθορίσει ο γιατρός. Για την πρόληψη του έρπητα των γεννητικών οργάνων: - Πρέπει να περιορίζεται ο αριθμός των ερωτικών συντρόφων - Πρέπει να χρησιμοποιείται προφυλακτικό σε όλη τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής. Το προφυλακτικό δεν προφυλάσσει 100% στην περίπτωση του έρπητα, γιατί οι βλάβες μπορεί να βρίσκονται σε σημεία που δεν καλύπτονται από το προφυλακτικό και να μεταδοθούν μέσω δερματικής επαφής - Όταν κάποιος από τους συντρόφους εμφανίζει ενεργό υποτροπή πρέπει να αποφεύγεται η σεξουαλική επαφή.
Ο έρπης ζωστήρας πρέπει να αντιμετωπίζεται όσο το δυνατόν συντομότερα με ειδικά αντιιϊκά φάρμακα, για να γίνουν ηπιότερα τα συμπτώματα, να μειωθεί η διάρκειά τους και να περιοριστεί η πιθανότητα σοβαρών επιπλοκών. Ο πόνος αντιμετωπίζεται με ποικιλία φαρμάκων, όπως απλά παυσίπονα, αντικαταθλιπτικά, αντιεπιληπτικά, τοπικά αναισθητικά, οπιοειδή. Σε περίπτωση μεθερπητικής νευραλγίας, η αντιμετώπιση μπορεί να περιλαμβάνει επεμβατικές μεθόδους. Όσον αφορά στην πρόληψη, υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο για τον ιό της ανεμοβλογιάς-έρπητα ζωστήρα που γίνεται είτε σε παιδιά, είτε σε ενηλίκους που δεν έχουν νοσήσει από ανεμοβλογιά, ιδιαίτερα αν έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό.
Το εμβόλιο προφυλάσσει από τη νόσηση ή τις επιπλοκές της